Heb je wel eens op een treinreis in een stiltecoupé gezeten? Dan weet je hoe inspirerend stilte kan zijn. Maar meestal zijn we juist omringd door geluid. Door heel veel geluid zelfs. Soms door onszelf gemaakt en anders wel door onze omgeving.
Wanneer we samen met anderen in een ruimte zijn kunnen stiltes ons een onplezierig gevoel geven. In onze omgang met anderen gaan we stiltes bij voorkeur uit de weg. Het lijkt wel alsof we bang zijn voor stiltes. We kunnen ons verantwoordelijk voelen het gesprek gaande te houden, en als we ven niets weten te zeggen, kan het voelen alsof we falen in communicatie. Maar nu is het gekke…dat er niets zo krachtig is als het gebruik van een stilte in je presentatie.
Hoewel het in Nederland een hele opgave is om een plekje te vinden waar je, behalve af en toe het fluiten van een vogel, helemaal niets kunt horen, dan weet je, dat als het wel lukt, stilte bijzonder heilzaam en rustgevend kan zijn. Het is alsof je hoofd zich met een sereniteit vult die alle zorgen en beslommeringen laat oplossen en verdwijnen.
Dat is hoe het ook in onze communicatie met elkaar kan werken. Stiltes kunnen de de ander helpen hun gedachten te ordenen en deze te uiten. Maar ook zich gewaardeerd en uitgenodigt te voelen dit te doen. Geen wonder dat psychologen na een vraag een lange stilte laten vallen om de cliënt te helpen over zichzelf na te denken.
Probeer dat zelf maar eens uit als je met iemand praat. Gebruik een stilte niet meteen voor een betoog van jouw kant, en ervaar wat er dan gebeurt. Het zal je verrassen!
Waarom zijn we bang om stiltes of korte pauzes in te lassen in een presentatie?
Soms kan bij ons het idee bestaan dat als wij een stilte laten vallen het publiek zal denken dat wij onze tekst kwijt zijn. Maar meer nog denken wij dat vooral snel en vloeiend doorpraten de sleutel tot succes is. Dat presenteren dus vooral betekent dat we continue aan het woord zijn.
Maar uit alle ervaring blijkt dat het tegendeel waar is. Een presentatie zonder pauzes kan duiden op onzekerheid, waarbij we de indruk kunnen wekken dat we de zinnen zo snel mogelijk uit willen spreken en zo weinig mogelijk bedenktijd willen gunnen aan het publiek. We hebben onszelf wijs gemaakt dat snel en vloeiend doorpraten een bewijs is van goede voorbereiding en een uitstekende kennis van zaken.
En we zijn maar wat graag bereid om dat waar te maken. Maar meer dan 2000 jaar geleden wisten de beste leraren op het gebied van redevoeringen houden al dat het tegendeel waar is.
In De Oratore, Cicero’s beroemde werk over de kunst van het spreken, benadrukt hij dat de manier van presenteren net zo belangrijk is als de inhoud van de presentatie.
Daarover zei hij :
- Pauzes en stiltes: Deze kunnen spanning opbouwen, de aandacht van het publiek richten, of een punt krachtiger laten binnenkomen.
- Timing en ritme: Een goede spreker moet zijn woorden afstemmen op het publiek, en dan is een welgeplaatste stilte net zo expressief als een zinvol argument.
Hij schreef ook dat een redenaar “moet weten wanneer hij moet spreken, maar ook wanneer hij moet zwijgen.”
Stilte was dus geen gebrek aan woorden, maar een bewuste keuze om de impact van woorden te vergroten.Tijdens de daadwerkelijke voordracht, zo schreef hij, was lichaamstaal, stemgebruik én stilte cruciaal.
Cicero zag de spreker als een soort toneelspeler: iemand die emoties moest oproepen, spanning moest opbouwen en het publiek moest meeslepen.
Hij gaf drie redenen wanneer een stilte extra belangrijk was:
• De luisteraar laten nadenken
• De spreker autoriteit geven
• De overgang tussen ideeën markeren
Een prachtig voorbeeld van de kracht van stiltes in presentaties zijn de speeches van Winston Churchill.
In de film The Darkest Hour kun je daar een paar sterkte staaltjes van horen. Wanneer je op YouTube naar een live redevoering van hem luistert, let dan op hoe hij pauzes gebruikt als een krachtig instrument om te overtuigen. Speel bijvoorbeeld het fragment af: ‘We Shall Fight on the Beaches’. Wat valt je op?
Na iedere zin of deel van een zin is er een beladen stilte die de ernst van zijn woorden laat uitkomen. “We shall go on to the end,… we shall fight in France,… we shall fight on the seas and oceans… we shall fight.. with growing confidence and growing strength in the air,… we shall defend our Island,… whatever the cost may be,… we shall fight on the beaches,… we shall fight on the landing grounds,… we shall fight in the fields.. and in the streets,… we shall fight in the hills,… we shall never surrender,…”
Dit is allemaal één zin en die gaat zelfs nog even door.
Wat is het effect van de pauzes die Winston Churchill inlast? Elk zinsdeel wordt belangrijk en zwaarwegend. De luisteraars worden naar een dramatisch hoogtepunt gevoerd en raken ervan overtuigd dat Engeland absoluut de overwinning zal behalen.
Begin je presentatie eens met een moment van stilte.
Wacht even met praten als je het podium opkomt en het publiek aankijkt. Het is je eerste contact met het publiek als je merkt dat het publiek stopt met praten. Je schept nu verwachting voor wat er komen gaat.
Je creëert daardoor ook rust bij jezelf.
Laat na een belangrijke gedachte even een korte stilte vallen, waardoor de impact van wat je gezegd hebt alleen maar zal toenemen. Het publiek krijgt even de tijd om de gedachte even goed te proeven, te laten doordringen en bezinken.
Maar er wordt ook een verwachting gewekt over wat er nog meer gaat komen.
Je kunt daardoor oogcontact met je publiek krijgen en van hun gezicht aflezen of ze je begrijpen. Of ze meegesleept worden in jouw verhaal. Er komt tijd vrij om na te denken over hoe je de volgende zin het beste kunt formuleren. Hoe groter de impact van je woorden moet zijn, hoe belangrijker pauzes worden.
Als je een pauze na een vraag inlast, roept dat spanning op, nieuwsgierigheid naar het antwoord.
Laat na de laatste zin een stilte vallen, je publiek zal vanzelf gaan applaudisseren. Vertrek niet tijdens het applaus, maar neem dat met een brede glimlach en in stilte van jouw kant in ontvangst.
Wil je leren hoe jij stiltes kan inzetten als een krachtig instrument in jouw presentaties? Hoe dit je publiek kan motiveren en engageren? Kijk dan hier!
Of neem contact op met mij via het contactformulier.
